RZEKI I STRUMIENIE |
||||
| * REKREACJA
i WYPOCZYNEK |
||||
| * SPIS < STRONA GŁÓWNA < NOWOŚCI |
||||
|
|: BABIA ŁAWA |: BIAŁA |: BIAŁA PRZEMSZA |: BOBREK |: CENTURIA |: CZARNA PRZEMSZA |: JAMKI |: POGOR |: POGORIA (dawna BOGORIA) |: RAKÓWKA |: STRUMIEŃ BŁĘDOWSKI |: TRZEBYCZKA |
|||
 - |
||||
BABIA ŁAWA   |
||||
   |
Na terenie Dąbrowy Górniczej przepływa przez dzielnice Gołonóg i Łęknice. Strumień w dzielnicy Łęknice, w pobliżu zbiornika wodnego Pogoria 3, łączy się z rzeką Pogoria. Ze strumieniem można się spotkać, wędrując szlakiem turystycznym o nazwie "Szlak Zamonitu". |
|||
| - |
||||
| BIAŁA |
||||
   |
Wpływa do Dąbrowy Górniczej z miejscowości Laski (woj. małopolskie). Na terenie Dąbrowy Górniczej przepływa przez dzielnicę Rudy, gdzie łączy się z rzeką Biała Przemsza. Przepływa przez Lasy Błędowskie, tworząc liczne rozlewiska i bagna. W pobliżu przebiega "Trasa czerwona" ścieżki przyrodniczo - krajoznawczej po rozlewiskach Białej Przemszy.     |
|||
| - |
||||
| BIAŁA PRZEMSZA |
||||
            |
Wpływa do Dąbrowy Górniczej w okolicach osady Kozi Róg, z terenów Pustynii Błędowskiej (woj. małopolskie). Na terenie Dąbrowy Górniczej przepływa przez dzielnice i osiedla: Kozi Róg, Błędów, Łazy Błędowskie, Rudy, Okradzionów i Kuźniczka Nowa. Rzeka ma długość 64 km., a powierzchnia dorzecza wynosi 875 km2.. Źródła rzeki znajdują się na południowy zachód od Wolbromia. Dwa strumienie, jeden z pod Łobzowa a drugi z okolic Poręby Górnej, połączywszy się tworzą tę rzekę, która, płynąc w kierunku południowo-zachodnim, zwraca się pod Chrząstowicami ku północy i płynie dalej na Błędów do Okradzionowa w kierunku zachodnim.     Liczne rozlewiska stanowią miejsce wycieczek rekreacyjnych zarówno dla ludności zamieszkujących okoliczne dzielnice, jak również mieszkańców innych dzielnic i miejscowości. Można tutaj uprawiać zarówno turystykę pieszą, jak i rowerową.     Na terenie Dąbrowy Górniczej, w pobliżu rzeki, przebiega kilka szlaków turystycznych. W okolicach Koziego Rogu oraz, w dalszej części, Okradzionowa i Kuźniczki Nowej, przebiega szlak o nazwie "Szlak Szwajcarii Zagłębiowskiej". W okolicach Łazów Błędowskich i Błędowa przebiegają ścieżki przyrodniczo - krajoznawcze trasa "żółta" i "czerwona". Rzeka była siłą napędową kilku młynów wodnych w okolicy Okradzionowa. Do dzisiaj pracuje jeden z nich, a inny został przekształcony w małą elektrownię wodną.     Na pograniczu Sosnowca, Mysłowic i Jaworzna, w miejscu nazywanym Trójkątem Trzech Cesarzy, Biała Przemsza łączy się z rzeką Czarna Przemsza, tworząc rzekę Przemsza.             Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM I (1880) podaje takie wiadomości na temat tej rzeki: Stanowiąc granicę kraju od Galicyi, płynie w kierunku zachodnim ku Niwce, gdzie łaczy się z Czarną Przemszą w samym punkcie zejścia się granic Królestwa Polskiego, Galicyi i Szląska. Rzeka ta ma źródła w opoce wapiennej; płynąc na gruncie bardzo piaszczystym, koryto swoje zanosi piaskiem. Zasilana z obu stron zdrojami, prawie nigdy w całym swoim nie zamarza biegu. Długa 52 wiorsty, z tych 13 płynie granicą. Pod Sławkowem znajduje się na niej most, a drugi kolei żelaznej na samej granicy kraju, murowany, sklepiony, mający 212 1/2 stóp w świetle. Do Białej Przemszy wpadają: z prawego brzegu: struga z pod Domaniewic, płynie przez Bydlin i Cieślin, ma ujście pod Gołczowicami; struga z pod Rodaków i Ryczówka; z pod Jeziorowic, Łąk i NIegowonic małe strugi połączone, pod wsią Łazy; struga z pod Strzemieszyc i Warsawa, która płynie przez Porąbkę i Klimontów i wpada niedaleko ujścia. Z lewego brzegu: struga z błot wolbromskich; rzeczka Biała, wypływająca z pod wielkich przenośnych piasków, wpada pod Kuźniczką nową; struga z lasu bukowego; rzeczka Sztolnia, wypływająca z pod Żurady i Niesuwic, płynie po samym piasku około Starczyna i wpada pod wsią Bobrek; rzeka Jaworznik, wpada już w krakowskiem, prawie przy samej kolei żelaznej. |
|||
| - |
||||
| BOBREK |
||||
    |
Wpływa do Dąbrowy Górniczej z miejscowości Sławków (woj. małopolskie). Na terenie Dąbrowy Górniczej przepływa przez granię dzielnicy Strzemieszyce Wielkie i miasta Sosnowiec, w okolicach Ostrowów Górniczych i Kazimierza, gdzie opuszcza teren Dąbrowy Górniczej. Wpada do Białej Przemszy w Sosnowcu w pobliżu Klubu sportowego AKS "NIWKA".  |
|||
| - |
||||
| CENTURIA |
||||
   |
Wpływa do Dąbrowy Górniczej z m. Chechło (woj. małopolskie). Na terenie Dąbrowy Górniczej przepływa przez osadę Kozi Róg, gdzie łączy się z rzeką Biała Przemsza. Tworzy liczne rozlewiska. W pobliżu przebiega szlak turystyczny o nazwie "Szlak Szwajcarii Zagłębiowskiej". |
|||
| - |
||||
| CZARNA PRZEMSZA |
||||
                           |
Rzeka ma długość 86 km., a powierzchnia dorzecza to 2200 km2. Źródła znajdują się na zachodniej krawędzi Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej w Bzowie (obecnie dzielnica Zawiercia).     Są to trzy skoncentrowane wypływy na wysokości od 403 do 405 m.n.p.m.. Pierwotnie woda wydostawała się ze szczelin skalnych (dzisiaj obudowanych). Najwiekszy wypływ może osiągnąć nawet 30 litrów/sekundę. Ciekawostką jest też to, że ten najwiekszy wysiąk czasem wysycha nawet na kilka dni. Woda może się pokazać później naraz na różnych wysokościach, co nazywane jest zjawiskiem "wędrujących źródeł", a spowodowane zmianami w podziemnym zbiorniku wodnym. Woda następnie zbiera się w sadzawce, z której już jako potok opuszcza tereny źródliska zagłębieniem terenu przypominającym rów. Potok ten, coraz to bardzie bogaty w wody z licznych małych dopływów, płynie ku zachodowi przez Kuźnicę Masłońską i pod młynek Kudziela (rok 1885) niedaleko Turzy. Główny dopływem jest rzeka Brynica. W niektórych żródłach informacji można napotkać zdanie, że nie ma takiej rzeki. Jest jedynie nazwa "PRZEMSZA". Przydomek "czarnej" nadała ludność poprzez nabieranie czarnego odcienia wody w okolicach Będzina, gdzie w korycie rzeki znajdowały się ujścia podładów węglowych, nadając wodzie charakterystyczny ciemny kolor. Obecnie w obiegu funkcjonują obydwie nazwy równocześnie. Na terenie Dąbrowy Górniczej przepływa przez dzielnice i osiedla: Ratanice, Marianki i Zielona. Rzeka była siłą napędową kilku młynów wodnych. Jednym z nich był młyn wodny w Ratanicach, który istniał juz przed 1933 r., o czym świadczą oznaczenia na mapach z tego okresu, a zaprzestał działalność w połowie lat 60-tych XX wieku.         W Przeczycach k/Siewierza znajduje się zapora i zbiornik retencyjny "Przeczyce".    W wyniku wybudowania zbiornika retencyjnego "Kuźnica Warężyńska - Pogoria IV", zbudowano kanał dopływowy, łączący koryto rzeki z tym zbiornikiem w Kuźnicy Podleśnej.     W poblizu parku "Zielona" znajduje się stara zapora na rzece, która dawniej miała za zadanie nie dopuścić do gwałtownego zwiększenia poziomu wody poniżej zapory.   Kolejna zapora tego typu znajduje się na pograniczu Dąbrowy i Będzina.         Na pograniczu Sosnowca, Mysłowic i Jaworzna, w miejscu nazywanym Trójkątem Trzech Cesarzy, CZarna Przemsza łączy się z rzeką Biała Przemsza, tworząc rzekę Przemsza. Czarna Przemsza uważana jest za górny bieg rzeki Przemszy.  Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM VI (1885) pisał o obecnej rzece Przemszy: Masłonica (Przemsza) - Rzeka w powiecie będzińskim, poczyna się na granicy z powiatem olkuskim, pod Ogrodzieńcem, płynie ku zachodowi przez Kuźnicę Masłońską i pod młynek Kudziela niedaleko Turzy, wpada z lewego brzegu do Czarnej Przemszy. Długa na 8 wiorst. Właściwie stanowi początek tej ostatniej. W tomie kolejnym z roku 1886 można przeczytać: Masłonica (Przemsza) - Dolina śród której leży osada Ogrodzieniec otoczona jest od północy, wschodu i południo-wschodu skalistemi, bezleśnemi wzniesieniami, od zachodu zaś ciagnie się niższy lesisty obszar, stanowiący naturalny zbiornik wód spływających z wyżyny. Ztąd wypływają strumienie, z których połaczenia powstaje Czarna Przemsza (obecnie Masłonica). Najbardziej obszerny opis powstał w tomie IX tego słownika z roku 1988-go. Czarna Przemsza, Przemsza Czarna, u Długosza Przemscha, rzeka, bierze początek z północnej pochyłości olkuskiego płaskowzgórza, o 3 wiorsty a północ od Ogrodzieńca, pod wsią Bzowem, w pobliżu źródeł Warty. Średnie wzniesienie okolicy dochodzi 1400 stóp a w pobliżu Bzowa, w stronie północno-wschodniej wznosi się wzgórze do 1582 stóp. Przybrawszy kierunek zachodni i płynie Przemsza koło folwarku Jordanówki, po za którym wchodzi w lesisty piaszczysty obszar na północ od wsi Rokitna (w powiecie będzińskim) i tu łączy się z kilku strumieni, prowadzącymi wody ze stoków zachodnich wyżyny między Ogrodzieńcem a Bzowem i wody lasów rokitniańskich. Podążając w kierunku zachodnio-północnym dochodzi do Turza, tu przyjmuje z lewego brzegu rzeczkę Masłoninę i skręca na północ. O kilka wiorstw na południe od Turzy skręca ku zachodowi i dąży doliną wyżłobioną przez wody spływające tak z północnych stoków centralnego terasu wyżyny, jak i z pochylającego się ku południowi obszaru północnej części powiatu. Płynie przez Porębę Mrzygłodzką, Dziechciarze, Krzemiedę, mając z prawej strony bezleśny, piaszczysty a z lewej przeważnie lesisty obszar. Łysa Góra, wznosząca się nad brzegiem rzeki miedzy Krzemiedą a Siewierzem, sięga tylko 1120 stóp n.p.m.. Przyjąwszy z prawego brzegu dość znaczny dopływ strumieni z pod Niwki, Żelisławic i Pinczyc (Mapa sztabu generalnego XXI C zwie dopływ z pod Pinczyc, Biała Przemsza) z a tewego brzegu poniżej Siewierza rzekę Mitręgę, skręca ku południowi, pomiędzy wspomnianą Łysą Górą z lewego a wsią Piwonią z prawego brzegu. Za Siewierzem przybiera zachodni i południowo-zachodni kierunek, tworzy liczne zakręty, wymijając wynioślejsze obszary wyżyny, sięgając tu do 1000 stóp miejscami. Pod Przeczycami rozszerza się dolina rzeki, która aż do wsi Łagisza przybiera kierunek południowy. Między Wojkowicami, Ząbkowicami i Łagiszą dolina Przemszy rozszerza się w lesisty i podmokły obszar, z którego wody z częsci wschodniej prowadzi do Przemszy rzeczka Trzebyczka, uchodząca z lewego brzegu poniżej Przeczowa i Bogorya, uchodząca pod Gzichowem. Te dwie rzeczki płynące niemal równolegle i uchodzące w trzywiorstwowej odległości, wytwarzały na lewym brzegu Przemszy obszar błotny miedzy Przeczowem, Piekłem, Gołonogiem, Dąbrową. Od wsi Łagisza Przemsza skręca ku zachodowi, dosięga Będzina i podąża ku południowi doliną, którą przeprowadzono linię drogi żelaznej warszawsko-wiedeńskiej (odnoga do Sosnowic). Trzy razy przerzyna tor kolejowy, raz na głównej linii (pod Sielcami) a dwa razy na odnogach fabrycznych. Na południe od Sielc dosiega granicy Modrzejowa, tworząc na przestrzeni około 6 wiorst linię graniczną i na południe od Niwki przyjmuje z lewego brzegu Białą Przemszę w punkcie zbiegu granic królestwa polskiego, Galicyi i Szlązka, następnie płynie granicą Galicyi i Szlązka Pruskiego i pod Gorzowem (powiat chrzanowski), niedaleko Oświecimia, wpada do Wisły z lewego brzegu. W Galicyi przyjmuje drobne dopływy: Katowicką Wodę (od Katowic), Wąwolnicę, Ponikwicz i Smierdzionkę. Długość biegu w obrębie królestwa wynosi około 56 wiorstw, a na granicy Galicyi 22 wiorsty (23-25 kilometrów). W 1818 roku zamierzano usprawnić część od Będzina do ujścia Białej Przemszy. Na trzech ostatnich milach spławiają na Przemszy w Galicyi drewno i węgiel kamienny. Opis Przemszy podał też Wolski w Dzienniku Powszechnym 1862 roku No 98. |
|||
| - |
||||
| JAMKI |
||||
  |
Wypływa w Dąbrowie Górniczej z terenu Jamek, przysiółka w Gołonogu, by zakończyć swój bieg, wpadając do rzeki Bobrek w okolicach Ostrowów Górniczych i Kazimierza (dzielnice Sosnowca). Na terenie Dąbrowy Górniczej przepływa przez dzielnice i osiedla: Gołonóg (Podlesie), Sulno i Strzemieszyce Wielkie. Tworzy liczne rozlewiska w okolicach Sulna. W pobliżu przebiega szlak turystyczny o nazwie "Szlak XXV-lecia PTTK". |
|||
| - |
||||
| POGOR |
||||
   |
Przepływa przez Ratanice. Jeszcze nie sprawdziłem, gdzie rzeka ma swój początek. Na terenie Dąbrowy Górniczej pojawia się w okolicy drogi ekspresowej nr 86 (Warszawa - Katowice), pod którą to właśnie przepływa. Znajduje się w tym miejscu stary most na zachowanym odcinku starej drogi do Siewierza. Nastepnie wpływa do terenu porośniętego lasem, by później pojawić się na łąkach tuż przed zabudowaniami Ratanic. Niedaleko od ściany lasu rzeka "Pogor" wpływa do "Czarnej Przemszy" jako jej prawobrzeżny dopływ. |
|||
| - |
||||
| POGORIA ( dawna BOGORIA ) |
||||
      |
Na terenie Dąbrowy Górniczej przepływa przez dzielnice i osiedla: Pogoria, Łęknice, Dziewiąty, Korzeniec i Zielona. Rzeka ma swój początek w pobliżu obecnych terenów Huty Katowice, wypływając z małych zbiorników wodnych, a właściwie stawików. Przepływa przez tereny przemysłowe, później leśne, by wpłynąć do zbiornika wodnego Pogoria 1, który przyjął nazwę właśnie od tej rzeki. Następnie przepływa przez lasy, by zasilać kolejny zbiornik wodny, Pogoria 2. Krótkim kanałem łączącym, wpływa do zbiornika wodnego Pogoria 3. Rzeka opuszcza zalew w okolicach osiedla Łęknice, by popłynąć poprzez dzielnice Dziewiąty, Korzeniec i Zieloną, w stronę miasta Będzin. Ze strumieniem można się spotkać, wędrując dwoma szlakami turystycznymi. W osadzie Pogoria, jest to szlak turystyczny o nazwie "Szlak Zamonitu", a pomiędzy zbiornikami wodnymi Pogoria 1 i Pogoria 2, szlak o nazwie "Szlak XXV-lecia PTTK".    Oto prawdopodobne genezy nazwy. 1. BOGORIA (BOGORYA), to szlachecki herb polski przedstawiający groty dwóch strzał srebrnych odwróconych od siebie w polu czerwonym. W końcu XII w. był to herb rodu rycerskiego BOGORIÓW, który występował głównie w Małopolsce. Używało go ponad 200 rodzin, między innymi Górscy, Mokronoscy, Skotniccy, Tarnowscy, a na Litwie Wołłowicze. Największe znaczenie osiągnął w XIV wieku. Najwybitniejsi przedstawiciele to: Mikołaj - fundator klasztoru Cystersów w Koprzywnicy (1185), Mikołaj z Bogorii (2 połowa XIV wieku), kasztelan zawichojski - Jarosław ze Skotnik. 2. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich - TOM VIII z roku 1887 podaje natomiast takie hasło: POGORYA (BOGORYA), osada nad rzeką Bogoryą albo Strachowiec, powiat będziński, gmina Olkusko-Siewierska, parafia Siewierz, ma 1 dom, 4 mieszkańców, 48 morgi ziemi dworskiej. Ten sam Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XI z roku 1890 podaje jeszcze raz nazwę tej rzeki, najmniej znaną ze wszystkich. Brzmi ona "STRACHOWIEC" - nazwa dawana niekiedy rzeczce Bogorya (Pogoria) w powiecie będzińskim". |
|||
| - |
||||
| RAKÓWKA |
||||
  |
Na terenie Dąbrowy Górniczej przepływa przez Zakawie i Strzemieszyce Wielkie, gdzie na pograniczu terytorialnym miasta, łączy się z rzeką Bobrek. W pobliżu przebiega szlak turystyczny o nazwie "Szlak Metalurgów". |
|||
| - |
||||
| STRUMIEŃ BŁĘDOWSKI |
||||
  |
Wpływa do Dąbrowy Górniczej z Niegowonic (woj. małopolskie). Na terenie Dąbrowy Górniczej przepływa przez Łazy Błędowskie, oraz okolice dzielnicy Rudy, gdzie łączy się z rzeką Biała Przemsza. W pobliżu przebiega szlak turystyczny o nazwie "Szlak Szwajcarii Zagłębiowskiej", oraz bierze swój początek "Trasa czerwona" ścieżki przyrodniczo-krajoznawczej po rozlewiskach Białej Przemszy. |
|||
| - |
||||
TRZEBYCZKA  |
||||
          |
Na terenie Dąbrowy Górniczej przepływa przez dzielnice i osiedla: Tucznawa, Sikorka, Ząbkowice, Bielowizna, Antoniów i Ujejsce. Jej koryto przebiega głównie po za terenami zabudowanymi. Wpływa do Dąbrowy Górniczej z Lasu Mokrznia i Łąki Trzebyczka-Tucznawa w Gminie Łazy (woj. małopolskie). Chociaż słowo wpływa, może okazać się niewłaściwym, ponieważ woda w korycie pojawia się w tym miejscu tylko po wystąpieniu gwałtownego deszczu, lub podczs wiosennych roztopów. W miejscu tym są liczne wąwozy, w których zbiera się wówczas woda. Piaszczyste łachy i wody gruntowe są nie małym problemem, ponieważ powodują podmulanie pobliskiej drogi oraz budynków mieszkalnych. Pierwsza stała woda w korycie rzeki pojawia się w okolicach Sikorki, w miejscu gdzie dawniej znajdował się budynek młyna. W Ząbkowicach poprzez liczne źródła znajdujące się w okolicy Parku Tysiąclecia, tworzy malownicze rozlewiska.         W okolicach Antoniowa przepływa w pobliżu tamtejszych terenów bagiennych, by poprzez łąki skierować swój nurt w kierunku Ujejsca, gdzie rzeka opuszca teren Dąbrowy Górniczej.   W wyniku wybudowania zbiornika retencyjnego "Kuźnica Warężyńska - Pogoria IV", zbudowano kanał dopływowy, łączący koryto rzeki z tym zbiornikiem w Ujejscu w pobliżu ulicy Podbagienko.     Podczas wiosennego (2006) masowego napływu wód niesionych przez rzekę, zniszczeniu uległo uregulowane nowe koryto kanału, które jest naprawiane przed kolejnym okresem zimowo-wiosennym 2006/2007.        |
|||
aktualizacja: środa, 17 czerwiec 2009. 
Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i powielanie
wyłącznie za zezwoleniem autora.