KATASTROFA PODZIEMNA
Przed Stoma Laty na kopalni "REDEN"
W DĄBROWIE GÓRNICZEJ

Sto lat w przeszłości pogrąża się głębie,
Kiedy wieść smutna obiegła Zagłębie,
Że tam, gdzie duchy legendarne drzemią,
Straszna tragedia stała się pod ziemią,
W której Boreccy, Prochacki Ignacy
Padli ofiarą zawodowej pracy.

Jak żołnierz, idąc zająć posterunek,
Wziąwszy ze sobą górniczy rynsztunek,
Świecąc lampkami, zwrócili swe kroki
Tam, gdzie panują wiecznej nocy mroki
I w kwiecie życia, pełni zdrowia, silni,
Szli w głąb kopalni po długiej pochylni.

Gdy zeszli w chodnik zająć zmianę nocną,
Najprzód zbadali, czy "góra" jest mocną,
Czy nagłej śmierci nie ześle im gońca,
Bo w nim roboty dobiegały końca
I stamtąd, jako w przeddzień zarabunku,
Resztki już mieli wybierać "fedrunku".

Potem zaczęli pracować wytrwale,
Kilofem, świdrem dziury wiercąc w skale
I ryjąc się w nią, jak podziemne krety...
Prężą się ręce, wyginają grzbiety
I pot im czoła oblewa obficie,
Bo tak mozolnem górnicze jest życie.

Gdy do spoczynku o północy siedli
I co kto przyniósł, rozmawiając, jedli,
Uszu ich doszedł jakiś szmer złowieszczy,
Tu "stempel" stęknie, tam "kapa" zatrzeszczy,
To znowu z "piętra" okruch węgla spadnie
A co to znaczy, tylko górnik zgadnie.

A potem cisza grobowa zaległa...
Prędko godzina spoczynku ubiegła,
Znów kilof, świder każdy do rąk chwyta,
Znów węgiel pod ich uderzeniem zgrzyta,
I trzech górników tych postacie ciemne
Majaczą w mrokach, jak gnomy podziemne

Nagle "tąpnęła" i z wielkim łoskotem
"Góra" piorunu uderzyła grzmotem
Runęły węgla i kamienia zwały,
Aż się do gruntu wstrząsnął chodnik cały...
Jakby pociski armat w niego trzasły
I mrok go objął, bo światła lamp zgasły.

A cóż się stało z górnikami trzema?
Może ich pośród żyjących już nie ma?
Może zmiażdżeni przez skał ciężkie bloki,
Już w sen mogilny zapadli głęboki
I stwórcy z prac swych poszli zdać rachunek?
Nie... dwóch z nich cudem znalazło ratunek.

Prochacki Ignac i młodszy Borecki
Cało z opresji tej wyszli zdradzieckiej,
Bo tylko z góry oderwane skały
Chodnika lewą stronę zasypały,
A oni węgiel z prawej strony rwali
I padłszy, burzę podziemną przetrwali.

Po pewnym czasie, ochłonąwszy z trwogi,
Żywo powstali z upadku na nogi,
Światła górniczych lamp swych zapalili,
Oczyma grozę nieszczęścia zmierzyli,
Lecz serce bólem wnet im się ścisnęło:
Wśród nich górnika starszego nie było.

Wtem z ruin złomów, gdzie węgla kawały
Jak dachu krokwie dwie się skrzyżowały,
Jęk słaby, cichy, bolesny dolata:
Młodszy Borecki poznał swego brata,
Który błagalnie wśród grobowej ciszy
Wzywał na pomoc swoich towarzyszy.

Miał nogi obie wzwyż kolan ściśnięte,
W dwa bloki węgla, jak w kleszcze ujęte,
A głowa, piersi nie uległy szkodzie
I ręce całe były na swobodzie,
Więc mu przybywszy skwapliwie z pomocą,
Zaczęli spychać bloki całą mocą.

Lecz były wielkie... nie mogąc ich mszyć,
Ani strzałami na pomniejsze skruszyć,
Chcieli je rozbić na pół, lub na ćwierci,
Aby kolegę wyrwać z objęć śmierci,
A w tem nadchodzi z pozdrowienia słowy
Sąsiad ich Rak Piotr, górnik obchodowy.

Więc teraz we trzech jęli wspólnie radzić,
Jak druha swego ratunek prowadzić,
Lecz "góra" znowu wydaje pomruki...
Niesamowite słychać jakieś stuki...
Mniejszy to większy odłam z "piętra" spada,
Co katastrofę bliską zapowiada.

Borecki starszy, widząc śmierci postać,
I choć kaleką chcąc przy życiu zostać,
Woła z wysiłkiem: ,,0 bracie mój drogi,
Skocz po siekierę i utnij mi nogi,
A prośba moja niechaj cię nie trwoży,
Bo ja chcę jeszcze raz ujrzeć świat boży!"

Lecz brat jak posąg, stanął w miejscu wryty,
Wielką rozpaczą i bólem przybity,
Więc Rak spostrzegłszy, że zwlekać nie pora,
Jął śpiesznie szukać w chodniku topora,
A nie znalazłszy, biegnie w całym pędzie,
Myśląc, że go gdzie indziej zdobędzie.

Wtem, jakby czarty z piekła ją chwyciły,
Góra znów "tąpła", trzasła z całej siły,
I w dół runęła, górników przygniotła...
Raka ciśnieniem powietrza wymiotła:
Na główny chodnik, jak kłoda rzucony,
Od nagłej śmierci został ocalony.

Tak ci nieszczęśni bohaterzy giną,
W czas między piątą a szóstą godziną.
Wieść o ich śmierci, podana przez Raka,
Lecąc z ust do ust, jak na skrzydłach ptaka
Wzbudza żal, smutek w górniczej osadzie
I na rodziny ich żałobę kładzie.

Gdy w dom Boreckiej ta wieść straszna wpadła,
Z bólu rozpaczy zdrętwiała i zbladła,
Niby całunu grobowego chusta,
Słowa nie mogły wymówić jej usta.
Wreszcie, jak zboża kłos ścięty, zemdlona,
Tak padła, gromem nieszczęścia rażona.

Ledwo małżeństwa błysnęło jej słońce,
Od karnawału zeszło trzy miesiące,
Jak odprawiała swe weselne gody,
A już małżonek opuścił ją młody;
Śmierci okrutnej ramieniem objęty,
Leży w podziemiach, jak męczennik święty.

Wiele tragedyj wstrząsało Zagłębie
Wiele już ofiar pochłonęły głębie
Wśród niezmierzonych kopalń labiryntów,
Przy dobywaniu czarnych djamentów,
Lecz wówczas w dziejach górnictwa ten jeden
Pierwszy wypadek był w kopalni "Reden".

A gdy o tragedji wiadomość ponura
Dotarła do władz kopalnianych biura
I tu się smętnem odbiła wrażeniem,
Ścisnęła serca ciężkiem przygnębieniem,
Bo chyba człowiek byłby zimnym głazem
Gdyby przed grozy jej nie drgnął obrazem.

Rak Piotr wezwany, katastrofy świadek,
Zdał w biurze raport, jak stał się wypadek,
A potem starszy inżynier górniczy
Sformował spiesznie oddział ratowniczy
I wnet w głąb ziemi, ta drużyna cała
Szła odgrzebywać z gruzów ofiar ciała.

I oto praca z wytężenia mocą
Bez przerw w chodniku idzie dniem i nocą.
Lecz pośpiechowi stawiają wciąż tamy
Zawalisk ogrom i skalne odłamy:
Chodnik szeroki, znacznie wydłużony,
Był z góry na dół całkiem zawalony.

Gdy tak od środy stale do soboty
Poszukiwawcze te trwają roboty
I nie przynoszą pomyślnego skutku,
Górnicy, w północ spoczywają krótko,
W którym kierunku szukanie prowadzić,
Jak do zwłok dotrzeć, jęli wspólnie radzić.

Wtem jeden spostrzegł, jak z rozpadlin mała
Na miejsce wolne wpadła myszka biała
I biegać jęła, niby gdzieś na strychu...
Górnik ją wskazał kolegom po cichu,
A ci, przerwawszy rozmowę w swym wątku,
Przypatrywali się ciekawie zwierzątku.

To, obecnością ludzi nie zrażone,
Biegało chwilę w tę i ową stronę,
Wreszcie, jak dziwne w kopalni widziadło,
W szparę pomiędzy skalne bloki wpadło,
Na co górnicy, trochę przerażeni,
Milcząc, patrzeli czas jakiś zdumieni.

Aż jeden rzeknie: "To żadna mysz biała
Oczom się naszym tutaj ukazała,
Lecz duch jednego z zmarłych przyjacieli
W skazał nam, byśmy ten kierunek wzięli,
W poszukiwaniach... tam leżą ich zwłoki,
Gdzie ona wpadła w skalnej szpary bloki".

Górnicy chętnie słuchali tej rady,
By pójść w tak dziwnie wskazane im ślady;
Przerwawszy zaraz północny spoczynek,
I odmówiwszy "wieczny odpoczynek",
W gruz zwalisk jęli wdzierać się w kierunku,
Gdzie mysz przed chwilą znikła w zarabunku

I znów ich praca trwała kilka godzin...
Na wierzchu już świt, zwiastun dnia narodzin
Rozlewał zorzy barw złote kolory
Na okoliczne gęste lasy, bory
I piękny wiosny poranek majowy
Budził już ze snu mieszkańców Dąbrowy,

A tam w kopalni, kopiąc śladem myszy,
Szukali dalej swoich towarzyszy
Górnicy, kropli oblewani potem,
Aż jeden, mocno uderzywszy młotem,
Krzyknął: "Ostrożnie warstwę gruzu bierzcie,
Bośmy do celu dotarli nareszcie".

Z otworu, między blokami wykutem,
Sterczała noga okrwawiona z butem,
Na którą chwilę popatrzywszy trwożnie,
W pośpiechu dalej kopali ostrożnie,
Aż póki im się odkryć nie udało
Do niepoznania zdruzgotane ciało.

Dalsze szukania szły już czas niedługi:
Wnet się z zawalisk ukazał trup drugi,
A potem trzeci w gruzach znaleziono,
Na nosze, milcząc w skupieniu złożono
I wkrótce, na wierzch krocząc, orszak smutny
Niósł tej tragedji ofiary okrutnej...

Wyprawiono im pogrzeb wspaniały,
Orkiestry marsze żałobne grały,
Z wieży kościoła jęczały dzwony,
Szerząc żałosną wieść w świata strony...
Księża na czele śpiewali smutne
Przez całą drogę psalmy pokutne,

Potem górnicy nieśli trzy trumny,
Dalej za nimi szedł lud ogromny;
Nawet z okolic przyszli wieśniacy
Złożyć ostatni hołd mężom pracy,
Co, jak żołnierze na placu boju
Skończyli ziemską pielgrzymkę swoją.

Gdy na zachodzie tarcza słońca ginie,
Spuszczono ich w dół cmentarny w Będzinie
Wśród płaczu, szlochań i westchnień boleści;
Najgłośniej było słychać krzyk niewieści:
"Wojtuś, mój Wojtuś, już idziesz do grobu,
Cóż ja sierota teraz pocznę z sobą!"

To tak Wojciecha Boreckiego żona
Biadała w rozpacz wielką pogrążona.
Przestały dzwony bić z wieży kościoła...
Już mrok powoli zapadał dokoła
I gwiazdy pierwsze zabłysły na niebie
Gdy się lud z mogił rozszedł po pogrzebie...

Bracie górniku, gdy zajdziesz na cmentarz
I o kolegach zabitych pamiętasz,
Wierząc w dogmaty katolickiej wiary,
To jak praojców każe zwyczaj stary,
Spełnisz zapewne moralny uczynek,
Mówiąc za ich dusze "wieczny odpoczynek".

A gdy dzisiejsze modne masz "poglądy",
I w "zacofane" nie wierzysz "przesądy"
Będąc wśród grobów cmentarza w Będzinie
O katastrofy tej wspomnij godzinie
I w takiej chwili, gdy cię nikt nie słyszy,
Uczcij westchnieniem pamięć towarzyszy!

Dziś brać górnicza, kryzysem dotknięta,
Mało o kolegach z przed stu lat pamięta,
A z ich pomnika już się napis ściera,
Wiatr, słota wierzchnią farbę zdziera,
Ząb czasu co rok zniszczenie pogłębia
I zatraca pamięć wśród Zagłębia.