ZĄBKOWICE (Ząbkowice Będzińskie) |
||||
| * GEOGRAFIA < DZIELNICE | ||||
| * SPIS < STRONA GŁÓWNA < NOWOŚCI | ||||
|
|: POŁOŻENIE |: OPIS i HISTORIA |: Z ŻYCIA DZIELNICY |: NA STARYCH MAPACH |: WWW |: |: FOTO galeria |: |: VIDEO galeria |
|||
 |
||||
ZĄBKOWICE (Ząbkowice Będzińskie) |
||||
| * GEOGRAFIA < DZIELNICE | ||||
| * SPIS < STRONA GŁÓWNA < NOWOŚCI | ||||
|
|: POŁOŻENIE |: OPIS i HISTORIA |: Z ŻYCIA DZIELNICY |: NA STARYCH MAPACH |: WWW |: |: FOTO galeria |: |: VIDEO galeria |
|||
|
||||
_ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
  |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| - OPIS i HISTORIA   |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
                                  |
Dzielnica położona pomiędzy Gołonogiem i Sikorką, na szlaku drogowym do Zawiercia i dalej do Kielc. W okresie od 25.08.1962 do 25.01.1977, Ząbkowice Będzińskie posiadały prawa miejskie i stanowiły odrębne miasto. Na podstawie rozporządzenia Ministra Administrracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwie katowickim (obecnie śląskim), Ząbkowice zostały włącznone jako dzielnica do Dąbrowy Górniczej 01 lutego 1977 roku. Liczba mieszkańców w marcu 2004 roku wynosiła 10599 osób. Powierzchnia zajmowana przez dzielnicę to 1486 ha. Podobnie jak o Gołonogu, tak i o Ząbkowicach wspominał Jan Długosz w swoich księgach, a ich powstanie datuje się na XV wiek, chociaż osadnictwo na tym terenie sięga jeszcze głębszych korzeni i niektórzy historycy datują powstanie miejscowości podobno na około XIII wiek, wraz z powstawaniem na tych terenach kopalń rud ołowiu. Pierwotnie nazywano Ząbkowice osadą Bienia, co zachowało się do dziś w nazwie góry Bienia leżącej przy torze kolejowym niopodal Wygiełzowa. Po raz pierwszy nazwa Ząbkowice pojawia się w dokumentach Sławkowskiego Urzędu Żupniczego obok nazwy Bienia, od nazwiska dzierżawcy, późniejszego właściciela kopalni na Bieni - niejakiego Ząbka. W połowie XV wieku wieś biskupów krakowskich, ma 7 łanów kmiecych, dających dziesięcinę, wartości do 7 grzywien. Długosz podaje dwa opisy tej wsi, raz w parafi Chruszczobród, drugi raz w parafi Sławków. Osada Bienia należała do biskupa krakowskiego, który w roku 1581 płacił od 6 łanów kmiecych, 2 zagród z rolą, 3 zagród bez roli, 1 komory bez bydła, 1 łanu sołtysowego. Kolejny zapisek w źródłach historycznych pochdzi z roku 1559, a dotyczy powstania huty cynku. Ząbkowice Będzińskie należały do parafii Sławków, a później do parafii Chruszczobród. Od 1675 roku należałą do parafii w Gołonogu, a w 1910 roku, biskup kielecki A. Łosiński, utworzył parafię w Ząbkowicach. Na obszarze Ząbkowic znajdują się pokłady rudy żelaznej. W związku z tym faktem, w roku 1725 z polecenia biskupów krakowskich uruchomiono pierwszy wielki piec hutniczy, do kórego rudę dostarczano z wyrobisk na Górze Bienia i Buczynach. W roku 1789 dobra Ząbkowice zostają przejęte przez Skarb Państwa, a w roku 1795, po III rozbiorze Polski, włączone do zaboru rosyjskiego. Dalsze losy tych ziem to w 1807 roku przyłączenie do Księstwa Warszawskiego, a od 1815-go do Królestwa Kongresowego. Według zapisów, w 1827 roku jest to wieś rządowa o 40 domach i 227 mieszkańcach, trudniących się hodowlą bydła. 1-go grudnia 1847 roku do Ząbkowic dociera od strony Warszawy pierwszy pociąg Drogi Żelaznej Warszawsko Wiedeńskiej. Jest to początek rozwoju infrastruktury związanej z koleją. W 1856 roku zakończono budowę dworca kolejowego i budynku przepompowni wody do parowozów. Woda była pompowana z pobliskiej rzeki Trzebyczki. W 1859 roku ukończono budowę nowego odcinka kolejowego przez Dąbrowę i Będzin do Sosnowca.     "Na obszarze wsi stacya drogi żelaznej warszawsko-wiedeńskiej, odległość 275 wiorst od Warszawy. Od stacyi idzie osobna odnoga drogi żelaznej do Sosnowca i Katowic, mając 16 wiorst długości." Koniec XIX wieku to okres rozwoju przemysłu. Wieś ma 56 domów, 626 mieszkańców, 714 morgi; osada stacyjna 7 domów, 12 morg; obszar dworski 136 morgi. Część mieszkańców pracowała w nowo powstałych zakładach. W 1884 roku została uruchomiona Ząbkowicka Fabryka Szkła, założona przez obywatela Niemiec, Józefa Schreibera. Huta eksportowała swoje wyroby miedzy innymi do Rosji i Anglii. W 1892 roku powstała przy hucie pierwsza szkoła w Ząbkowicach, w której nauczycielem był Stanisław Łaniewski. Pierwsza kopalnia dolomitu powstaje obok Góry Bienia w 1896 roku. Była to spółka założona przez Adama Piwowara.       Również w 1896 roku Towarzystwo Akcyjne "Elektryczność" S.A. z Warszawy rozpoczęło prace budowlane nad nowym zakładem w Ząbkowicach. Zajmowano się tutaj produkcją soli kuchennej poprzez elektrolizę, wapna chlorowanego, sody kaustycznej i węgli sztucznych. W kolejnych latach rozszerzano stopniowo produkcję o nowy asortyment. Zaczęto wkrótce produkcję karbidolu i szczotek do różnego typu maszyn elektrycznych. W 1897 na placu przy budynku dworca kolejowego uruchomiono tartak, bazujący na drewnie z okolicznych lasów. W związku z rozwojem przemysłu wzrosło zapotrzebowanie na podstawowe usługi. W 1905 roku powstaje pierwsza apteka, dwie piekarnie i kręgielnia. W 1907 roku wybudowano za pieniądze Zarządu Kolei oraz Macierzy Polskiej, pierwszą szkołę powszechną, zwaną kolejową. Z inicjatywy miejscowego proboszcza, w 1909 roku została rozpoczęta budowa Domu Ludowego, tzw. "Ludowca" (Ostatnio w tym budynku mieściło się kino Uciecha), oraz drewnianego budynku obok kościoła dla Ochotniczej Straży Pożarnej.     Dzielnica na początku XX wieku posiadała dość dobrą opiekę zdrowotną . Istniało tutaj bowiem ambulatorium oznaczone symbolem XXXII, które udzielało porad w zakresie chorób wewnętrznych przez doktora Rudolfa Szulca. 3-go sierpnia 1914 roku Ząbkowice zostają zajęte przez wojska niemieckie. W listopadzie tego samego roku przechodzą pod zarząd CK armii austriackiej do listopada 1918 roku, czyli do wejścia żołnierzy wojska polskiego. Zabudowa Ząbkowic była mocno rozproszona, opierała się na dwóch piaszczystych drogach, Gospodarczej i Szosowej do czasu, gdy w 1921 roku pierwsza z nich została wybrukowana. W 1925 roku w mocno zadrzewionym terenie nieopodal dworca kolejowego w Ząbkowicach, Belgijska Spółka Akcyjna Verraries du Midi de la Russie, wybudowało Hutę Szkła Okiennego. Ząbkowice uzyskują połączenie drogowe z Ujejscem wybudowaną w 1933 roku drogą, wiodącą przez Bielowiznę. 5-go września 1939 roku do Ząbkowic wkraczają wojska niemieckie. Okupują miasto do wyzwoleńczych walk prowadzonych przez wojska radzieckie do 27-go stycznia 1945 roku, ponosząc straty około 100 żołnierzy. Całość poprzedzona była licznymi nalotami bombowymi na zakłady przemysłowe, niszcząc je w znacznym stopniu. W latach powojennych następuje rozwój szkolnictwa. W 1951 roku oddano do użytku nową szkołę podstawową, w 1960 roku Technikum Chemiczne, a w 1962 roku Średnią Szkołę Zawodową. Rok później na Bielowiźnie została uruchomiona szkoła podstawowa z serii "tysiąclatek". W latach 1970 - 1972 w czynie społecznym mieszkańców, powstał nad rzeką Strugą ośrodek rekreacyjny "Uroczysko". Zdołano wybudować cały układ drogowy i trzy baseny pływackie. W momencie budowy budynków szatni i kawiarni, podjęto decyzję o budowie Huty Katowice. Niestety, całość terenu została wchłonięta przez ten olbrzymi plac budowy. Z "Uroczyska" nie pozostało nic. Wraz z powstawaniem Huty Katowice, Ząbkowice zostają jedną z "sypialni" dla pracowników. W 1980 roku wybudowano całkowicie nowe osiedle hotelowe dla około 4000 pracowników, później przekształcone w Osiedle Młodych Hutników. Obecnie w Ząbkowicach do najważniejszych zakładów przemysłowych należy zaliczyć huty szkła okiennego i gospodarczego, fabrykę chemiczną "Ząbkowice - ERG", kopalnię dolomitu "DOLOMIT S.A., oraz ważny węzeł kolejowy. Z elementów charakterystycznych, należy wymienić kościół p.w. Zesłania Ducha Świętego, wybudowany w 1905 r., z dobudowaną wieżą w 1934 r. Posiada konstrukcję neogotycką, bazylikową. Na pograniczu z Bielowizną znajduje się park z muszlą koncertową, oraz pozostałość po pomniku wdzięczności dla wojsk radzieckich. Do Ząbkowic należą między innymi osiedla: Bielowizna, Basiula, Wygięzłów, dawne okoliczne wsie i wioski. Dzielnica jest bagata w tereny zielone, czego przykładem może być istnienie dwóch parków miejskich, "Brzozowego" oraz "Tysiąclecia". Jaskinia "Ząbkowicki Kominek" Wysokość bezwzględna [m n.p.m.] 330.0 Długość jaskini [m] 3.0 ; Deniwelacja [m] 3.0 ; Przewyższenie [m]3.0 Opis drogi dojścia do otworu - Z centrum Ząbkowic idziemy ul Szosową ku północnemu-wschodowi, aż dojdziemy do odchodzącej w prawo ulicy Górzystej. Idziemy nią ok. 300 m i skręcamy w lewo na północ na widoczne nieregularne wyrobisko nieczynnego już kamieniołomu (nie mylić z sąsiednim, czynnym kamieniołomem). Otwór położony jest w środkowej części kamieniołomu w największej, kruchej ścianie, wcina się na całej długości w tą ścianę i jest dobrze widoczny z daleka. Dojście: nieco trudne. Opis jaskini - Otwór jest sztuczny - odkryty został w latach 8090 XX w. wskutek działalności kamieniołomu. Obiekt ma charakter pionowej szczeliny, rozmytej krasowo, a następnie wypełnionej osadami. Wskutek eksploatacji skały część osadów uległo wymyciu odsłaniając tą szczelinę (osady wypełniają pozostałą część szczeliny). Powstało w triasowych wapieniach i marglach poziomu falistego. Namulisko stanowią osady gliniaste i piaszczyste. Schronisko jest suche, w całości w zasięgu powierzchniowych zmian atmosferycznych. Światło sięga do końca. Występowania flory i fauny nie stwierdzono. Historia eksploracji - Po raz pierwszy wzmiankowane zostało przez M. Bąka (2005). Historia dokumentacji - Dokumentację sporządzili 2.06. 2009 r. M. Pawełczyk i M. Rosa. Pomiary wykonano taśmą parcianą i busolą geologiczną Freiberg. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| - Z ŻYCIA DZIELNICY |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
                |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| - NA STARYCH MAPACH |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| - INTERNET  |
||||
| http://republika.pl/dg_zabkowice |
Ząbkowice - dzielnica Dąbrowy Górniczej |
|||
aktualizacja : niedziela, 02 luty 2014. 
Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i powielanie
wyłącznie za zezwoleniem autora.
