Dąbrowa Górnicza - STRZEMIESZYCE WIELKIE

_
POŁOŻENIE


	6,5 km. na wschód od centrum. FOTO galeria

-
OPIS i HISTORIA

Dzielnica położona pomiędzy Redenem i Strzemieszycami Małymi,
przy drodze Dąbrowa Górnicza - Kraków.

Powierzchnia zajmowana przez dzielnicę to 1849 ha.

Wieś istniała już w XIV wieku jako olkuski teren kruszcowy, należący do biskupów krakowskich. Stopniowo przyłączano do nich kolejne przysiółki: Czernice, Grabocin, Jamki, Jasienie, Mojchowizna, Ostrowy, Przełajka, Szałasówka, Sólno (Solno, Sulno), Warpie, Zastawie oraz Strzemieszyce Małe.

W XIV i XV wieku istniała komora celna, pobierająca opłaty za przewóz soli kamiennej w drodze na Śląsk. Po osadzie, w której mieszkali urzednicy celni, pozostała nazwa Sulno.

W XV wiecznych Strzemieszycach istniały cztery młyny wodne, noszące nazwy: Grabocin, Szałas, Warmus i Ciołek. Ostatnie z nich pracowały jeszcze w początkach XX wieku.

"Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" TOM XI (1890) pisał o tej wsi tymi słowy:

Strzemieszyce Wielkie, w XV wieku Strmyeschycze major, w 1490 roku Strzemesznycza, a 1581 roku Strumieszice, wieś nad rzeką Rakówką (dopływ Przemszy), powiat będziński, gmina Olkusko-Siewierska, parafia Gołonóg. Leżą śród wyżyny olkusko-szląskiej, w punkcie przecięcia się drogi żelaznej warszawsko-wiedeńskiej z drogą żelazną dąbrowiecką i z drogą bitą łączącą Olkusz z Będzinem. Posiadają stacyę drogi żelaznej wiedeńskiej (odległej 280 wiorst od Warszawy), stacyę drogi żelaznej dąbrowieckiej (odległej 12 wiorst od Sławkowa, 6 wiorst od Dąbrowy). Są tu dwie szkoły początkowe, piec wapienny, pokłady wapienia i węgla. Strzemieszyce Wielkie wraz ze wsiami: Grabocin (27 domów), Ostrowy (10 domów), Jasinie (49 domów), Sulno (19 domów), kolonoią Jamki (10 domów), Zastawie (6 domów) mają 224 domy i 1840 mieszkańców, 281 morgi (1728 mórg ornej). W 1827 roku Strzemieszyce Wielkie miały 144 domy, 922 mieszkańców. W 1827 roku wystawiono przy drodze ze Sławkowa do Strzemieszyc płóczkę galmanu, która około 1850 roku wydawała rocznie do 20000 korcy galmanu to jest od 14 do 16 % urobku z kopalni Anna. W połowie XV wieku wieś Strzemieszyce Wielkie, w parafii Sławkówm były własnoscią biskupów krakowskich. Strzemieszyce Wielkie miały 16 łanów kmiecych i 1 zagrodę, dających dziesięcinę, wartości 10 grzywien biskupowi. Sołtys płacił za dziesięcinę 2 fertony. Wedłg reg, pob. powiatu krakowskiego z roku 1490 wieś Strzemiesznica major miała: 11 łanów. W roku 1581 we wsi Strzemieszyce (parafia Sławków) biskup krakowski płaci od 15 łanów kmiecych, 2 zagród z rolą, 12 zagród bez roli, 2 komnaty z bydłem, 1 komnata bez bydła, 1/4 roli, 1 sołtysi.

Strzemieszyce były samodzielną wsią do 1965 roku. W latach 1965-1975 posiadały prawa miejskie. Przyłączone do Dąbrowy Górniczej w 1976 roku.

W dzielnicy znajduje się kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa, wybudowany w latach 1903-1910 w stylu neogotyckim. Projektantem był architekt Pomian-Pomianowski. Architekt ten zaprojektował wiele kościołów budowanych w tym czasie w Zagłębiu. 16-go października 2005 roku na placu kościelnym został poświęcony pomnik Pawieża Jana Pawła II.

W parku przed kościołem stoi Pomnik wdzięcznosci "Poległym Bohaterom Czerwonej Armii", poległym w walkach o wyzwolenie Strzemieszyc podczas II wojny światowej.

W dzielnicy tej znajdują się przystanek oraz dwa dworce kolejowe, w tym jeden z XIX w.. Przed dworcem pomnik "Ku czci poległych 7-go września i 19-go listopada 1943 r. w Strzemieszycach". Dawny dworzec kolejowy uległ pożarowi w 2007 roku i jego dalszy los stoi pod znakiem zapytania.

Dzielnica na początku XX wieku posiadała dość dobrą opiekę zdrowotną . Istniało tutaj bowiem ambulatorium oznaczone symbolem XXXIII, które udzielało porad w zakresie chorób wewnętrznych przez doktora Marka Białostockiego, oraz porad dentystycznych w praktyce peowadzonej przez dr Czubalską.

Podczas II wojny światowej Strzemieszyce wielokrotnie doświadczały okrucieństw okupanta. Istniało tutaj getto żydowskie. Na ulicy Ofiar Katynia znajduje się pomnik powieszonych 26-go listopada 1943 roku jedenastu mieszkańców. Do dnia dzisiejszego zachowały się również drzewa, na których konarach dokonano egzekucji. Był to odwet za zastrzelenie w Strzemieszycach Małych niemieckiego żandarma (oberwachmeistera) Ernesta Bergmanna.

W 1883 roku L. Gartenberg, A Goldhammer, M. Gartenberg i Z. Lantenberg, spółka handlowa, zakupiła działkę w Strzemieszycach Wielkich z przeznaczeniem na budowę zakładu produkcyjnego. Spółka ta posiada już zakład w Drohobyczy, w którym produkują parafinę, wosk ziemny i świece parafinowe.
Założony przez nich zakład w Strzemieszycach nosił nazwę "Fabryka Cerezyny".
W 1895 roku zakład sprzedano J. Birnbaumowi i U. Cohnowi. W fabryce uruchomiono przerób masy kostnej. Podstawowe produkty to: klej kostny, tłuszcz kostny i mączka kostna. W 1906 roku uruchomiono produkcję stearyny i gliceryny. W roku 1908 zakład podlega

Istniejące zakłądy chemiczne należące do Towarzystwa Akcyjnego Zakładów Chemicznych "Strem" z siedzibą w Warszawie przy ulicy Mazowieckiej Nr 7 w okresie okupacji niemieckiej zmieniono na Chemische Werke "Strem" AG, Strzemieszyce O/S. Z dokumentów odnalezionych przez żołnierzy radzieckich w byłym nazistowskim obozie koncentracyjnym KL Auschwitz w Oświęciumiu wynika, że w latach 1943-1944 wysłano co najmniej 100 ton kruszywa kostnego ze spalonych w krematoriach zwłok ludzkich do dalszej przeróbki w strzemieszyckim zakładzie. Niemiecki zarząd firmy "Strem" przesyłał systematycznie to kruszywo do dalszej przeróbki w zakładzie chemicznym "Rendziny" w miejscowości Rudniki koło Częstochowy (Fabrik Chemischer Produkte "Rendziny" AG, Rudniki bei Tschenstuchau), w którym produkowano z niego nawozy.

Po wyzwoleniu w 1945 roku, zakład upaństwowiono. Przeprowadzono gruntowną modernizację. Pozostawiono jednak linię do przeróbki masy kostnej.

Na Górze Bordowicza można zobaczyć wapienniki. Obok nich przebiega czarny szlak turystyczny nazwany "Szlakiem metalurgów".

W okolicy Wapiennika Bordowicza jest: JASKINIA DĄBROWSKA (MYSIA)

Położenie: Dąbrowa Górnicza Strzemieszyce Wielkie, woj. Śląskie.
Wysokość otworu: ok. 321m.n.p.m.
Ekspozycja otworu: pionowa.
Długość: 12m.
Głębokość: 6,5m.

Opis Dojścia: Ze stacji PKP Dąbrowa Górnicza Strzemieszyce Południowe kierujemy się drogą asfaltową na północ, w kierunku drogi szybkiego ruchu Katowice-Olkusz. Po przejściu drogi na drugą stronę idziemy prosto do widniejącego w oddali, sporych rozmiarów wapiennika. Z jego prawej strony napotykamy szlak turystyczny czarny (Metalurgów), którym idziemy w górę na zalesione wzgórze, po około 50 m. po lewej stronie szlaku, na lewo od ścieżki w ziemi mały otwór jaskini.

Opis Jaskini: Do wnętrza doprowadza w dół wąska 35cm. Szczelina, w której końcówka zwęża się tworząc skrajnie trudny zacisk ZI. Za nim 60cm. Wysokości salka z niedużymi bocznymi odnogami.
Namulisko: Humusowe z gruzem wapiennym.
Flora: Brak.
Fauna: Ćmy, komary, nietoperze( nocek duży), mysz polna.

Historia Poznania: Jaskinia eksplorowana 07.01.1994r. przez M. Bąka i K. Dyksy ze Speleoklubu Dąbrowa Górnicza. Prace eksploracyjne polegały na poszerzeniu otworu wlotowego i szczeliny wstępnej. Opisana po raz pierwszy w Informatorze Jaskinie Wyżyny nr. 7 w 1995r. Od lutego 1996r. jaskinia systematycznie jest zasypywana śmieciami przez miejscową ludność. Ponowny pomiar i plan wykonali A. i M. Bąka 21. 02.1998r.

Miejscem szczególnym jest Srocza Góra, na której kmożna obserwować wiele ciekawych stanowisk przyrodniczych, geologicznych i poozostałości po dawnym wypalaniu wapienia.

Znajdują się tutaj również jamy powyrobiskowe, które przeistoczyły się w jasinie z charakterystycznymi gatunkami roślin i zwierząt dla podziemnego swiata.

JASKINIA W TRIASOWEJ GÓRZE

Położenie: Dąbrowa Górnicza Strzemieszyce Południowe, Góra Srocza, woj. Śląskie.
Wysokość otworów: ok. 340m.n.p.m.
Ekspozycja otworów: WS, NW.
Długość: 24,5m.
Opis Dojścia: Od stacji PKP Dąbrowa Górnicza Strzemieszyce Południowe kierujemy się na północ w kierunku drogi szybkiego ruchu Katowice- Olkusz. Następnie skręcamy w prawo na widniejące w oddali zalesione wzgórze. Trawersując je w podszczytowych partiach w lewo napotykamy grupę skałek wapiennych, w nich znajduje się otwór jaskini.
Opis Jaskini: Za otworem I dwu metrowej wysokości, znajduje się w linii prostej szeroki korytarz, który po kilku metrach kończy się. Z owego korytarza w trzyotworowych partiach w lewo odchodzi nieco niższy i węższy przełaz, doprowadzający do otworu II, w którego linii prostej znajduje się niedużych rozmiarów ślepa odnoga.
Szata Naciekowa: Polewy z krystalicznego kalcytu.
Namulisko: Gliniaste, wewnątrz jaskini duże ilości gruzu wapiennego, w którym znajduje się znaczna ilość skamielin: pierścienic.
Flora: W partiach trzyotworowych mchy.
Fauna: Pająki, ćmy, komary.
Historia Poznania: Jaskinia odkryta została w skutek eksploatacji kamienia w latach powojennych. Znana i zwiedzana od dawna. Według opinii miejscowej ludności po zakończeniu prac eksploatacyjnych jaskinia posiadała długi niski korytarz w linii prostopadłej korytarza wstępnego( obecnie zasypany).Opisana po raz pierwszy 21.02.1996r. przez M. Bąka. Ze względu na znaczne różnice kształtu jaskini pod wpływem obrywów skalnych, opisana i ponownie splanowana 19.02.1998r. przez A. i M. Bąka.

SCHRONISKO PRZY JASKINI TRIASOWEJ

Położenie: Dąbrowa Górnicza Strzemieszyce Południowe, Góra Srocza, woj. Śląskie.
Wysokość otworów: ok. 340m.n.p.m.
Ekspozycja otworów: S.
Długość: 20m. (+2,5m)
Opis Dojścia: W tej samej grupie skalnej, co jaskinia triasowa, tylko około 15m. w lewo od niej w niepozornym murku skalnym.
Opis Schroniska: Za otworem I w linii skośnej w lewo kontynuuje się korytarz doprowadzający do 1,6m. wysokości salki, z której w lewo odchodzi korytarz do otworu II.
Szata Naciekowa: Brak.
Namulisko: Gliniaste, z dużą ilością gruzu wapiennego.
Flora: Brak.
Fauna: Ćmy, komary.
Historia Poznania: Podczas pierwszych pomiarów 21.02.1996r. schronisko liczyło zaledwie 5m. długości i posiadało jeden otwór wlotowy, z krótkim korytarzem. 25.02.1996r. w składzie M. Bąk, K. Raczek i odgruzowali boczną odnogę schroniska z salką dostając się do drugiego otworu. Splanowana i opisana ponownie 19.02.1998r. przez A. i M. Bąka.

SCHRONISKO POD TRIASOWYM WISZAREM

Położenie: Dąbrowa Górnicza Strzemieszyce Południowe, Góra Srocza, woj. Śląskie.
Wysokość otworów: ok. 335m.n.p.m.
Ekspozycja otworów: ES, NE.
Długość: 8,5m.
Opis Dojścia: Od jaskini w triasowej górze kierujemy się na południe, ścieżką w głąb wzgórza. Po około 200m. schodzimy ze wzgórza na jego drugą stronę, w bliskim sąsiedztwie zabudowań Strzemieszyc, kierujemy się w lewo polną drogą, napotykamy nieczynny kamieniołom, w którym znajduje się schronisko.
Opis Schroniska: To niedużych rozmiarów wiązar skalny, z stojącym po środku filarem.
Namulisko: Gliniaste z gruzem wapiennym.
Flora: Brak.
Fauna: Brak.
Historia Poznania: Obiekt ten w czasach zakończenia eksploatacji w kamieniołomie, według opinii miejscowej ludności był nieco większych rozmiarów, prawdopodobnie pod wpływem mocnych spękań ścian zawalił się. Pomierzone i opisane przez A. i M. Bąka 19.02.1998r.

Na przełomie lat 40/50 XX wieku, wielokrotnie mieszkał w Strzemieszycach w domu swojej babki ze strony ojca, znany i wielokrotnie nagradzany na wielu festiwalach filmowych reżyser, Krzysztof KIEŚLOWSKI. Chodził do szkoły powszechnej, w której języka rosyjskiego uczyła jego babka. Stryjeczny wujek Kieślowskiego był znanym w okolicy lekarzem. W wieku około 7 lub 8 lat obejrzał swój pierwszy film w miejscowym kinie PAW, co wpłynęło na jego dalsze losy.

Na miejscowym cmentarzu znajduje się tzw. "Dolina Katyńska", upamiętniająca masowe wywózki na zsyłkę syberyjską. Miejsce szczególne, obfitujące w liczne wątki patriotyczne.

Na skraju dzielnicy od strony olkuskiej jest mały park. Znajduje się tutaj zespół wywierzysk, będących obecnie pomnikiem przyrody. Wystepują tutaj pstągi potokowe oraz charakterystyczne dno, będące pozostałością po płukaniu amalgatu.

Przez dzielnicę przebiegają koryta trzech rzek: Rakówka, Jamki i Bobrek.

W 2008 roku na tutejszym stadionie sportowym KS Unia, odbyły się ostatnie "terenowe" dożynki miejskie w Dąbrowie Górniczej. Od roku 2009 dożynki będą organizowane w centrum miasta.

-
Z ŻYCIA DZIELNICY

-
NA STARYCH MAPACH

aktualizacja : środa, 27 luty 2013.

Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i powielanie wyłącznie za zezwoleniem autora.

STRZEMIESZYCE WIELKIE


	* GEOGRAFIA < DZIELNICE
	* SPIS < STRONA GŁÓWNA < NOWOŚCI
		\|: POŁOŻENIE \|: OPIS i HISTORIA \|: Z ŻYCIA DZIELNICY \|: NA STARYCH MAPACH \|: WWW \|: \|: FOTO galeria \|: \|: VIDEO galeria


		- INTERNET